بافتن و تاب دادن تارهای گیاهی به اشکال مختلف، به صورت ساده و طرح دار با کمک دست و پا، حصیر بافی نامیده می شود.
از حصیر بافی برای ساختن ظروف (سبد، سبد و …)، کلاه، فرش، پرده و … استفاده می شود که هر کدام کاربرد خاصی دارند. تولید و استفاده از این محصولات در مناطق شمالی و جنوبی کشور به دلیل در دسترس بودن مواد اولیه و غیره کاربرد خاصی پیدا می کند که هر کدام کاربرد خاصی دارند.
تولید و استفاده از این محصولات به دلیل در دسترس بودن مواد اولیه و سازگاری با شرایط اقلیمی این مناطق در مناطق شمالی و جنوبی کشور تقاضای بیشتری دارد.
ارزان بودن مواد اولیه و فراوانی آنها از ویژگی های مهم تولید این آثار است. امروزه برخی از این محصولات به عنوان اقلام کاربردی و تزئینی در زندگی شهری مورد استفاده قرار می گیرند.
بافت های چوبی صاف و حجیم به نظر می رسند. ایجاد نقش و تنوع آن به نخ ها و نحوه عبور آنها از زیر آن بستگی دارد، رنگ این آثار نیز به رنگ طبیعی مواد اولیه آنها بستگی دارد، البته در مواردی برخی از نخ ها رنگ و استفاده می شود.
لازم به ذکر است که برخی از این آثار بسته به نوع ماده اولیه مصرفی و نحوه بافت یا تولید آن نام های خاصی دارند که عبارتند از:
- قالی بافی
- بافت بامبو
- بافت مروارید
- کپوبافی
تاریخچه حصیر بافی
در جوامع اولیه، نیازهای انسان او را مجبور به ساخت سرپناه، تجهیزات حفاظتی و سایر اقلام کاربردی از مواد انعطاف پذیر می کرد. یکی از این مواد کاربردی برای ساخت ابزار و وسایل امرار معاش، اولین حصیرها بود که بعدها با شروع کشاورزی و سکونتگاه رونق بیشتری یافت.
مورخان بر این باورند که قبل از ساخته شدن سفال از حصیر برای ساختن ابزار اولیه زندگی بشر استفاده می شده است. اما به دلیل نوع مواد به کار رفته در آنها، یعنی از گیاهان، هیچ محصول تاریخی حصیری برای مطالعه دقیق در میان صنایع باستانی باقی نمانده است.
پروفسور آرتور آپهام پوپ معتقد است که اولین تشک های اولیه از نی ها و گیاهانی که در باتلاق های بین النهرین رشد کرده اند ساخته شده اند. مردم این گیاهان و نی ها را جمع آوری می کردند و اولین فرش های حصیری را با در هم تنیدن ساقه های آن ها می بافتند.
گفته می شود کهن ترین نمونه حصیر بافی در ایران مربوط به منطقه شهداد است که در استان کرمان قرار دارد.
حصیر بافی در ایران
هرجای ایران که دسترسی به برگ خرما، ساقه گندم، نیزار و کاه وجود داشته باشد، محصولاتی مانند حصیر بافی، سبد بافی، مروارید بافی، حصیر بافی، چم بافی و چی بافی رایج است.
استفاده از انواع بافت حصیری
- قالیچه ای ساده بافته شده یا بافته شده که برای روتختی و رومیزی استفاده می شود.
- فرش جاگاکی بافته شده یا ژل های بافته شده که در ساخت سبد و زیر لیوانی استفاده می شود.
- قالیچه های دایره ای یا شعاع بافی که برای بافتن کلاه حصیری و زیر قوری استفاده می شود.
- حصیر بافی مارپیچ یا گره‌دار که به بافت کاپو نیز معروف است، عمدتاً برای تولید اقلامی استفاده می‌شود که در دوخت یراق آلات یا ظروف درب دار استفاده می‌شود.
